Daar is twee redes waarom jy ‘n besigheid sal waardeer:
• Jy mag jou besigheid verkoop of oorweeg om ‘n besigheid te koop;
• Sake-eienaars behoort ‘n uittree strategie te hê. Deur jou besigheid gereeld te waardeer, weet jy hoeveel waarde jy skep. Dit dui ook aan hoe om jou besigheid meer mededingend, en daarom meer waardevol, te maak.
Hoe gaan ek te werk?
Wanneer besighede gekoop en verkoop word, word die ooreengekome prys gebaseer op onderhandelings tussen die twee partye. Elke party sal sy eie waardasie hê, daarom sal die werklike waarde die ooreengekome prys wees.
‘n Paar feite:
1. Hoe meer geskiedenis ‘n besigheid het, hoe meer geloofwaardig sal ‘n waardasie wees, omdat dit gestaaf kan word met die feite uit die verlede;
2. Met klein besighede (“SME’s”) is daar meer risiko. SME’s is kwesbaar vir markskommelings en het ‘n hoë finansieringsrisiko (bv. ‘n groot kliënt betaal nie of banke verminder krediet);
3. Omstandighede kan waarde bepaal. Om byvoorbeeld te verkoop om insolvensie te voorkom, sal die waardasie wesenlik verminder.
Soorte waardasies
• Batewaardes: Beleggingshuise, kapitaaI intensiewe industrieë en eiendomsmaatskappye word dikwels waardeer op grond van hulle bates. ‘n Beleggingshuis besit byvoorbeeld aandele in verskeie besighede, waaruit inkomste verdien word. Dit word daarom waardeer op grond van die waarde van sy beleggings.
• Prys Verdienste Verhouding: Dit is die mees algemene metode en die waardasie word bepaal deur die na-belaste wins te vermenigvuldig met die aantal jare wat ‘n koper bereid is om daarvoor te betaal. Dit word die beste geïllustreer deur ‘n voorbeeld: ‘n Besigheid het ‘n wins na belasting van R1 miljoen. Die waardeerder beskou 7 jaar as toepaslik vir die besigheid. Die waarde is dan R7 miljoen.
o Hoe bepaal jy die aantal jare? Dit word verkry van die Effektebeurs, wat beskou word as ‘n doeltreffende mark. Die mark verhandel tans teen net minder as 22 jare se verdienste. Hierdie syfer word verminder vir kleiner entiteite, omdat hulle nie so bemarkbaar is soos JSE aandele nie en baie hoër risiko dra. In die huidige mark kan ‘n SME met ‘n goeie handelsgeskiedenis verwag om te verhandel teen tussen 5 en 7 jaar se na-belaste inkomste.
o Word aanpassings gemaak aan die na-belaste wins? Aanpassings behoort gemaak te word vir eenmalige gebeure (bv. die verkoop van ‘n groot bate) en enige ander items wat veroorsaak dat die na-belaste wins nie ‘n getroue weergawe is van die besigheid se werklike wins nie.
• Daar is ook ander waardasie metodes soos die verdiskonteerde kontantvloei of toetreekoste (vir nuwe besighede).
Ander faktore
Daar is ook ander faktore om te oorweeg in die bepaling van ‘n waarde:
• Hoe goed is die bestuur?
• Is daar goeie verhoudinge met groot belanghebbers?
• Is daar effektiewe bestuursleiding?
• Is daar unieke kenmerke in die besigheid, byvoorbeeld dominante produkte in hulle markkategorie?
Hierdie faktore sal gebruik word om die aantal jare se verdienste te vermeerder of verminder. ‘n Baie sterk bestuurspan mag byvoorbeeld ‘n waardeerder oortuig om die faktor van 7 na 8 jaar te verhoog, met ‘n gevolglike hoër waardasie.
Die gebruik van waardeerders kan ‘n belangrike instrument in jou besigheid wees.